>>359-360 เขียนดีตั้งนานมาตกม้าตายตอนพูดถึงรัตนโกสินทร์
หลังเปิดการค้าแล้วปัจจัยที่ทำให้เศรษฐกิจรุ่งจริงๆ คือคนจีนทะลักเข้ามาค้าขาย สมัย ร.5 เคยมีฝรั่งมาสำรวจทำสำมโนในไทยพบว่าหมู่บ้านส่วนใหญ่ยังทำเกษตรแบบยังชีพด้วยซ้ำ อีกอย่างคือลาลูแบร์มันพูดถึงช่างแบบศิลปกรรม (ซึ่งจริงๆอยุธยาก็มีช่างหลวง ไม่งั้นจะสร้างวัดเต็มเมืองได้ไง - -*)แต่ดันเอาไปเทียบกับจีนฮงที่ทำธุรกิจ ซึ่งที่พูดมาก็ถูกที่ว่าจีนฮงมีภาษีดีกว่าคนไทยแต่จะยกลาลูแบร์มาทำไมวะ ? เปิดกฏหมายตราสามดวงดูก็รู้ว่าคนไทยต้องไปเป็นไพร่ คนจีนต้องเสียตัง - -*