>>492 ยังไงก็ไม่ควรเอาแต่ละยุคไปเทียบกันอะ
อย่างถ้ามึงไปบอกคนก่อนยุคปฏิวัติอุตสาหกรรมว่าระบบทาสไม่ดี เขาก็จะด่ามึงบ้ามึงเพี้ยน เพราะก่อนปฏิวัติอุตสาหกรรม แรงงานคนสำคัญที่สุด ผู้ปกครองที่ดีคือไปตีเมืองอื่นๆ กวาดคนมาเป็นแรงงานในเมืองตัวเองมากๆ (แถวนี้ยังมีสำนวน "เก็บผักใส่บ่า เก็บข้าใส่เมือง" หมายถึงไปตีเมืองอื่นแล้วกวาดต้อนคนมาเป็นประชากร ไพร่บ้างทาสบ้างว่ากันไป) แต่พอปฏิวัติอุตสาหกรรม มีเครื่องจักรเครื่องกลเกิดขึ้น ทำงานได้หนักกว่านานกว่าคน แถมต้นทุนดูแลรักษาน้อยกว่าคน แรงงานคนก็ลดความจำเป็นลง ระบบทาสก็ค่อยๆ เสื่อมไปเพราะเครื่องจักรต้นทุนถูกกว่า
คนสมัยก่อนเขาก็มีความรู้แบบหนึ่ง คือคนไม่เท่ากันกับชายเป็นใหญ่ พระเวสสันดรยกลูกเมียให้ชูชก คนสมัยนี้มองว่าโหดร้าย แต่คนสมัยก่อนมองว่าลูกเป็นสมบัติของพ่อ เมียเป็นสมบัติของผัว จึงยกให้ผู้อื่นได้ และการยกของรักมากๆ เช่นนี้ให้คนอื่น เลยถูกมองว่าใจกว้างอย่างมาก หรือเร็วๆ นี้ ละครบุพเพสันนิวาส ก็มีฉากที่นางเอกเป็นคนยุคปัจจุบัน ไปเถียงฉอดๆ กับพระเอกและครอบครัวที่เป็นคนสมัยอยุธยา คือนางเอกไปจากโลกปัจจุบันที่สตรีมีสิทธิเท่าบุรุษไง แต่สมัยอยุธยาไม่ใช่ ชายมีหลายเมียได้ หญิงเป็นสมบัติของชาย นายทำผิดนายก็ให้ไพร่ทาสโดนโบยแทนตัวเองได้
ในการศึกษาประวัติศาสตร์ เขาถึงไม่ให้เอาความคิดคนยุคปัจจุบันไปตัดสินคนยุคอดีต