"จากข่าวเรื่องครูให้นักเรียนกราบขอขมาหน้าเสาธง กรณี"ไม่แพ้"เต้าหู้ไข่ ผมได้อ่านแล้ว ยังคิดไม่ออกว่า เด็กทำอะไรผิดจึงต้องขอโทษครูในลักษณาการนี้ จริงอยู่ว่า ครูไม่จำเป็นต้องรู้ลึกรู้จริงไปทุกอย่างเรื่องการแพ้อาหาร แต่การที่ครูท่านนี้ เป็นผู้ดูแลเรื่องอาหารการกินของนักเรียนทั้งโรงเรียน ก็ควรมีความเข้าใจหลักการเบื้องต้น และหากไม่มีความรู้ ก็ไม่ควรมั่นใจ จนสร้างเหตุการณ์สุ่มเสี่ยงนี่ขึ้นมา อย่างไรก็ตาม ผมขอแยกแยะประเด็นที่เกิดขึ้นตามเนื้อข่าวดังต่อไปนี้
1. "...เนื่องจากที่นักเรียนได้รับประทานให้ข้อมูลว่า นักเรียนมีอาการแพ้เต้าหู้ไข่ จากการตรวจสอบสมุดบันทึกการให้ยาของนักเรียนที่ผ่านมา ไม่มีนักเรียนมาขอใช้ยาที่เกิดจากอาการแพ้อาหาร..." ข้อมูลนี้ ไม่สามารถนำมาตัดสินว่า เด็กจะแพ้ หรือไม่แพ้อาหารได้ เพราะเด็กอาจไม่เคยกิน หรือ เคยกินที่อื่นแล้วมีอาการ
2. " ... เมนูแกงจืดเต้าหู้ ไม่มีใครแพ้อาหาร มีเพียงพี่นักเรียนผู้หญิงคนดังกล่าวแพ้อาหารเพียงคนเดียว เพราะพี่เขาไม่เคยรับประทาน..." การแพ้อาหารเป็นเรื่องเกี่ยวแก่ภูมิคุ้มกันเฉพาะบุคคล ไม่เหมือนอาการอาหารเป็นพิษ(food poisoning) ซึ่งทุกคนที่กินจะมีอาการเหมือนกันหมด ยิ่งไปกว่านั้นการที่อ้างว่า "...เต้าหู้ไข่ก็แพงกับงบประมาณที่ทาง อบต.ทับทัน สนับสนุนให้...แต่ต้องทำเลี้ยงทั้งโรงเรียน เต้าหู้ไข่หลอดละ 10 บาท ..." ก็เป็นเรื่องที่ไม่เกี่ยวข้องกัน มีผู้ป่วยจำนวนมากที่แพ้อาหารราคาแพงกว่าเต้าหู้ไข่หลายเท่า เช่น ถั่วแมคคาเดเมีย พิสทาชิโอ หรือปลาแซลมอน เด็กที่แพ้นมวัวแดง ให้กินนมฮอกไกโดก็แพ้เหมือนกัน
3. "... ขณะที่ เด็กนักเรียนชั้น ป.6 ที่แพ้แกงจืดเต้าหู้ กล่าวว่า ตนรับประทานอาหารกลางวันกับเพื่อน ทานแกงจืดเต้าหู้ ไม่ใส่เส้น พอรับประทานอาหารเสร็จก็ออกไปข้างนอกโรงอาหาร เพื่อซื้อน้ำดื่ม กลับมานั่งเล่นกับเพื่อนๆ พอเกือบเวลาบ่ายแก่ๆ เริ่มมีอาการคันที่บริเวณท้องและเริ่มขึ้นตุ่ม เมื่อออกมาเล่นวอลเลย์บอลกับเพื่อนๆ ตกเย็น ตุ่มแพ้ยิ่งเพิ่มขึ้น เมื่อไปหาหมอก็ได้ฉีดยาแก้แพ้ 1 เข็ม พร้อมจ่ายยาให้มารับประทานที่บ้าน หมอบอกว่า แพ้เต้าหู้..." ผื่นที่เกิดขึ้นน่าจะเป็นผื่นแพ้และอาจเกิดจากสาเหตุใดก็ได้ แต่ผื่นนั้น เกิดขึ้นหลังกินอาหาร แพทย์คงสันนิษฐานว่า เด็กแพ้เต้าหู้ไข่ จึงให้ข้อมูลแก่เด็กไปเช่นนั้น ทั้งนี้ ตัวเด็กเอง ไม่เคยกินเต้าหู้ไข่มาก่อน อาจจะต้องไปทบทวนประวัติว่า เด็กเคยกินไข่ หรือถั่วเหลือง ซึ่งเป็นส่วนประกอบในเต้าหู้ไข่และยังเป็นอาหารที่พบบ่อยว่าแพ้ หรือไม่ ทั้งนี้ ผู้ป่วยที่แพ้อาหารหลายราย เคยกินอาหารชนิดนั้นๆมาก่อน แต่ก็ไม่เคยมีอาการ จึงไม่อาจสรุปได้ว่าเด็กไม่แพ้อาหารจริง
4. "...เพราะตนรู้ว่าถั่วลิสง ถ้าแพ้แล้วมันอันตราย..." ข้อนี้เป็นความจริง แต่ไม่ใช่เฉพาะถั่วลิสง การแพ้อาหารอย่างอื่น ก็สามารถทำให้มีอาการแพ้รุนแรง (anaphylaxis) จนเกิดอันตรายถึงแก่ชีวิตได้เช่นกัน
5. "...พร้อมเชิญผู้ปกครอง มา โรงเรียน เพื่อจะขอทดสอบ คุณแม่ก็บอกอนุญาตและร่วมนั่งดูด้วย โดยครูได้เฝ้าดู 24 ชั่วโมง..." ... "...หลังจากที่พิสูจน์แล้วว่าเด็กไม่แพ้ ได้ถ่ายรูปไว้เป็นหลักฐาน และบอกกับครูทุกคนว่าเด็กไม่แพ้เต้าหู้ไข่ โดยสังเกตจาก มือ แขน และร่างกาย ปรากฏว่าไม่มีอาการแพ้..." เหตุการณ์นี้ อันตรายมาก ไม่แน่ใจว่า คุณครูทราบถึงกรณีที่เลวร้ายที่สุด (worst case scenario) ของอาการแพ้อาหาร คือ การเสียชีวิตจากการแพ้รุนแรง(anaphylaxis) หรือไม่ ทั้งนี้การทดสอบแพ้อาหารในเด็ก (oral food challenge) ต้องทำโดยกุมารแพทย์โรคภูมิแพ้ ในสถานพยาบาลที่มียาและเครื่องมือช่วยชีวิตเตรียมพร้อม เพื่อจะได้แก้ไขอาการและรักษาผู้ป่วยได้ทันท่วงทีหากมีอาการแพ้เกิดขึ้น การที่ครูเฝ้าดูอยู่ 24 ชม. จึงอาจได้ประโยชน์เพียงการเฝ้าสังเกต เพื่อตอบโจทย์ของตนว่าผื่นขึ้นหรือไม่ แต่อาจจะไม่สามารถช่วยชีวิตเด็กได้หากเกิดอาการรุนแรง
6. อีกประเด็นหนึ่งคือ การที่ครูมาทดสอบแล้วเด็กไม่มีอาการ ก็ไม่สามารถสรุปได้ว่า เด็กไม่แพ้เต้าหู้ไข่จริง เพราะเด็กคนนี้ เพิ่งเกิดอาการ แล้วได้รับยาแก้แพ้มา อีกทั้งยังไม่ทราบว่าเต้าหู้ไข่ที่ใช้ทดสอบมีปริมาณเหมาะสมหรือไม่ ปัจจัยเหล่านี้ อาจจะส่งผลให้เด็กไม่แสดงอาการให้ปรากฏชัดได้ แม้จะแพ้อาหารจริงๆก็ตาม
สรุป
1. เด็กแพ้อาหารมีอยู่จริง
2. คนแต่ละคนกินอาหารชนิดเดียวกัน ไม่จำเป็นต้องแพ้เหมือนกัน
3. ของถูกของแพง มีโอกาสแพ้ได้ทั้งสิ้น
4. อาการแพ้อาหาร มีตั้งแต่ผื่นเล็กน้อย ไปจนถึงหอบ ความดันตก และเสียชีวิต
5. การทดสอบเพื่อยืนยันว่า แพ้หรือไม่แพ้อาหาร ต้องกระทำโดยผู้เชี่ยวชาญ ด้วยวิธีการมาตรฐาน (protocol) ในสถานพยาบาลเท่านั้น"
มิตรสหายท่านหนึ่ง