"เศรษฐศาสตร์ไม่มีหัวใจ # 1
ไม่มีใครทำเพื่อสังคม มีแต่คนทำเพื่อตัวเอง
สำหรับนักเศรษฐศาสตร์ เราคงคุ้นเคยกันดีกับฟังก์ชันอรรถประโยชน์ (Utility Function)
อ่านถึงย่อหน้านี้ อย่าเพิ่งหนีไปไหนนะครับ เพราะไอ้อรรถประโยชน์ที่ว่ามันก็คือปริมาณความสุขที่นักเศรษฐศาสตร์พยายามวัดให้เป็นตัวเลข
ผมสมมติง่ายๆ ว่ามันเป็นหน่วย 'สุข' เช่น ผมกินหมูปิ้ง 1 ไม้ ได้ 5 สุข เป็นต้น
ทีนี้ย้อนกลับมาเรื่องฟังก์ชัน เราก็คงเดาได้แล้วว่าฟังก์ชันความสุขของแต่ละคนบนโลกย่อมแตกต่างกัน คนชอบกินหมูปิ้ง เวลากินไปก็ย่อมได้ความสุขมากกว่าพวกมังสวิรัติก็โดนบังคับกินหมูปิ้ง อะไรประมาณนั้น
ย้อนกลับมาเรื่องทำงานเพื่อสังคม ทำไมผมถึงตั้งข้อสังเกตได้รุนแรงบาดใจเหล่าคนดีผู้เสียสละขนาดนี้ ?
ภายใต้แนวคิดของหลักเศรษฐศาสตร์โบร่ำโบราณ เราทุกคนต่าง 'เลือก' ทำงานเพื่อให้เกิดความสุขให้มากที่สุด ดังนั้นจึงไม่มีใครเสียสละอะไร เขาเลือกที่จะทำเพราะมันสร้างความสุขสูงสุดให้เขาเท่านั้น
ตัวอย่าง
บอมบุง (นามสมมติ) ทำงานที่มูลนิธิแห่งหนึ่งที่ให้รายได้ 10,000 บาท วันหยุดไม่แน่นอน ไม่มีโอที ต้องไปต่างจังหวัด แต่ฟังก์ชันความสุขของบอมบุงคือ
= 0.5*เงินรายได้ + 20,000 (จากความสุขที่ได้ทำงานที่ชอบ) = 25,000 สุข
บอมบุง ระยะที่สอง (นามสมมติ) ขายวิญญาณให้บริษัทวิจัยอำมหิต ใช้งานเยี่ยงทาส ทำให้เขาไม่มีเวลาว่างไปทำในสิ่งที่ตัวเองรัก แต่เขาตัดสินใจย้ายมาทำ เพราะเขาได้เงินเดือน 50,000 บาท ดังนั้นความสุขของบอมบุง = 0.5*50,500 + 0 (เพราะไม่ได้ทำงานที่รัก) = 25,000 สุข
จะเห็นว่าทั้งสองงานให้ความสุขในปริมาณที่เท่ากัน การทำงานมูลนิธิของบอมบุง (นามสมมติ) ในระยะแรกจึงไม่ใช่การเสียสละ 'ใดๆ ทั้งสิ้น'
ดังนั้นเหล่าคนที่ทำงานเพื่อสังคมในรูปแบบใดก็ตาม จึงไม่ควรและไม่แนะนำอย่างยิ่งที่จะใช้การทำงานเพื่อสังคมเป็น 'เกราะป้องกัน' เวลาโดนคนวิพากษ์วิจารณ์
ถ้าใครยังใช้เกราะคนดี + เสียสละในการป้องกันตัวเอง ผมแนะนำให้เปลี่ยนงานเถอะครับ ไปทำงานที่ได้เงินเยอะๆ พักผ่อนเป็นเวลา ไม่ต้องมาหนักมาเหนื่อยทำเพื่อสังคมหรอก
แต่เขาก็คงตอบว่าเขาจะยืนหยัดทำงานนี้ต่อไป เพราะนี่คือความสุขของเขา
. . .
( ผมเดินหนี เพราะขี้เกียจคุยกับคนเมา)
หลายคนมักมาบอกผมว่าเสียสละตอนที่ผมทำงานที่มูลนิธิฯ ผมเองก็ได้แต่ยิ้มรับ เพราะจริงๆ ผมไม่ได้รู้สึกว่าเป็นคนดีหรือเสียสละบ้าบอใดๆ ผมแค่สำเร็จความใคร่ทางความสุขของผมเท่านั้น
เราเคยวิจารณ์บริษัทเลวร้ายอย่างไร ทำผิดพลาดอย่างไร เราก็ควรใช้มาตรฐานนี้กับกลุ่มคนที่ทำงานเพื่อสังคมได้ไม่ใช่หรือ ?
หรือเพราะเป็นคนเสียสละเลยได้รับข้อยกเว้น ได้รับโอกาส ได้รับมาตรฐานการวิพากษ์วิจารณ์ที่ต่ำกว่า ?
คุยกันได้ครับ อยากได้รับความคิดเห็น ในฐานะหนึ่งคนที่ไม่เชื่อว่ามีอะไรดีที่สุด"
#มิตรสหายท่านหนึ่ง