>>199 มันเปลี่ยนเป็นยุคอุตสาหกรรมไม่ทัน เหมือนจีนที่สมัยก่อนล้ำโลกทุกอย่างแต่ไม่เปลี่ยนเป็นยุคอุตสาหกรรม พอยุโรปเปลี่ยนเป็นยุคอุตสาหกรรมได้เลยค่อยๆ ทิ้งห่างกันไปเรื่อยๆ แต่ถ้าเอาคำอธิบายแบบฝรั่งเศสหรืออังกฤษคืออิสลามไม่มีอานานิคมไว้ตักตวงทรัพยากร ถ้าตามเยอรมันคือไม่มีความคิดของรัฐชาติมากพอจะรวมพลังกัน ยกเว้นตุรกีที่อาตาเติร์กmodernizationกับsecularizationสำเร็จ
แต่มีนักเศรษฐศาสตร์คนนึงพูดได้น่าสนใจจนเกือบตลก คือโลกตะวันออกค่าแรงถูกไปจนคนไม่คิดจะเปลี่ยนมาใช้เครื่องจักรอุตสาหกรรม ทำให้ไม่เกิดยุคอุตสาหกรรมที่ต้องใช้ความรู้ทางวิทยาศาสตร์มากกว่า แม้ว่าจะมีหลักฐานที่เห็นได้ชัดว่าการปกครองในระบอบเก่าของจีนและอาหรับทำให้คุณภาพชีวิตประชากรเหนือกว่ายุโรปจนเข้าสู่ศ.19ตอนหลังถึงจะเริ่มเหนือกว่า สรุปตามนี้คือเศรษกิจค่าแรงต่ำทำให้ประเทศไม่พัฒนานั่นละ แต่คำอธิบายแบบMarxismแบบี้ก็อาจตลกได้ในบางกรณี