>>380 ยิวกับเจ๊กถือว่าเป็นอารยธรรมแรกๆ ทั้งคู่นะ แต่ยิวดันสิ้นชาตินานไปหน่อย ต้องถูกยุโรปกดขี่อยู่นาน แต่ในช่วงนั้นมันก็ยังมีช่องได้มีอำนาจต่อรองกับเจ้าถิ่นน่ะ และใน >>377 กูไม่ใส่ ตอ.กลาง หรือชาติมุสซี่แบบเหมารวม เพราะอียิปต์และ Iran (เปอร์เซีย) มันยังมีช่วงรุ่งเรืองบ้าง (และเอาจริงๆ ปัจจุบัน 2 ชาตินี้ก็ไม่ได้ขี้เหร่ในเวทีโลก) ส่วนอินเดียถ้าไม่มีปัญหาเรื่องวรรณะ กับความขัดแย้งระหว่างฮินดู-มุสซี่ น่าจะเจริญกว่านี้อีกเยอะ
"ประเทศที่เจริญๆหลายประเทศทุกวันนี้ยุคโบราณมันก็เคยด้อยพัฒนามาก่อน หรือบางประเทศที่เคยไม่มีอะไร แต่เจริญขึ้นมาพรวดๆในช่วงเวลาสั้นๆก็มี" ------------> ก็ใช่ แต่พวกลาติน คนดำแอฟริกา กับคนแถวๆ อาเซียน ตั้งแต่โลกมีคำว่าอารยธรรม พวกนี้ไม่เคยมียุครุ่งโรจน์ไง พวกอื่นๆ ไม่ว่าฝรั่ง แขกขาว แขกอินเดีย ยิว เจ๊ก ยุ่น เกา พวกนี้มันยังมีพวกรุ่งบ้างร่วงบ้าง