>>52 คธรรมชาติของมนุษย์ มีความเกิด ความแก่ ความเจ็บ ความตาย ใครๆมันก็รู้สึกไม่ชอบ รู้สึกเกลียด รู้สึกกลัว ทุกข์ทั้งนั้น ทุกศาสนา เรามีความรู้ทางธรรมะในพุทธศาสนา ที่จะทำให้ความเกิด แก่ เจ็บ ตาย ไม่เป็นปัญหา ไม่เป็นความทุกข์แก่เรา
รู้ความจริงของอนัตตา ไม่ใช่ตัวตนนั่นแหละ มันจะไม่มีปัญหาเรื่องเกิด แก่ เจ็บ ตาย คือจิตที่รู้ถึงที่สุดแล้ว
มันไม่ไปเอาความเกิดมาเป็นความเกิดของเรา
มันไม่ไปเอาความแก่มาเป็นความแก่ของเรา
มันไม่เอาความเจ็บมาเป็นความเจ็บของเรา
ไม่เอาความตายมาเป็นความตายของเรา
มันเลยไม่เห็นมีปัญหา
มันอยู่เหนือความหมายของเกิด แก่ เจ็บ ตาย
แม้การที่ต้องเป็นไปตามกรรมก็เหมือนกัน ถ้าถอนตัวตน ถอนอัตตา ตัวตนเสียได้ กรรมก็ยกเลิกหมด ผลกรรมก็ยกเลิกหมด
ฉะนั้นจิตนี้เมื่ออบรมถูกต้องตามหลักธรรมะแล้วมันอยู่เหนือปัญหาของความเกิด แก่ เจ็บ ตาย หรือการที่จะต้องเป็นไปตามกรรม
เรามีจิตใจสูงเหนือสิ่งเหล่านี้ เพราะว่าอยู่เหนือความโง่ ไม่ๆยึดถือตัวตน ไม่มี ไม่รู้สึกว่ามีตัวตน มันไม่มีตัวตน ถ้าไม่มีตัวตนแล้วมันไม่มีอะไรเป็นทุกข์ได้หรอก มันจะเป็นทุกข์ได้ก็เพราะว่ามันมีตัวตน ที่จะเผชิญกับสิ่งนั้นอย่างโง่เขลา
พระอรหันต์ท่านก็ยังแก่ ยังเจ็บ ยังตาย แต่ท่านไม่เป็นทุกข์ เพราะว่าท่านไม่เอา เกิด แก่ เจ็บ ตาย มาเป็นของฉันนี่ จิตของอรหันต์หลุดพ้นแล้วจากความหมายแห่งตัวตน พระอรหันต์ก็เกิด ก็แก่ ก็เจ็บ ก็ตาย แต่ท่านก็ไม่เป็นทุกข์
ส่วนคนธรรมดานั้นนะมันเป็นทุกข์ เพราะมันเอาเกิด แก่ เจ็บ ตาย เป็นของตนตลอดเวลา เดี๋ยวจะเข้าใจผิดที่พระพุทธเจ้าได้ตรัสไว้ในบาลีทั่วไปทุกแห่งว่า ความเกิดเป็นทุกข์ ความแก่เป็นทุกข์ ความเจ็บเป็นทุกข์ ความตายเป็นทุกข์