รัฐฉาน**การเลือกอยู่กับพม่าเพราะเกลียดทหารไทยจริงหรือไม่?
เริ่มด้วยชาวไท(เชื้อชาติไท มิใช่คนในประเทศไทย) เชื่อกันว่าตนอพยพหนีมองโกลลงมาจากน่านเจ้า มาอาศัยอยู่ตามริมแม่น้ำสาละวินทั้งสองฝั่ง บริเวณเหนือของประเทศไทยและตะวันออกของพม่าเมื่อราว 600 กว่าปี มีการปกครองเป็นเมืองเล็กเมืองน้อยในลักษณะนครรัฐอิสระราว 3-4 สิบเมือง(พื้นที่ไม่ใหญ่) ดินแดนเป็นป่าเขาไม่เจริญ ผู้คนไม่มากและไม่มีอำนาจทางทหาร จึงอาศัยการส่งบรรณาการให้รัฐที่เข้มแข็งเพื่อความอยู่รอดทั้งพม่าและสยาม แต่โดยส่วนใหญ่เป็นพม่าโดยตลอด ภาษาพื้นเมืองเป็นไท และชนเผ่า โดยภาษาไทคล้ายกับคำเมืองของล้านนา และสามารถสื่อสารกับภาษาไทย(ไท กับ ไทย ต่างกัน) ได้เพราะพื้นฐานศัพท์ใกล้เคียง แต่วัฒนธรรมการแต่งกายโดยเฉพาะชั้นสูงอิงไปทางพม่า และปกครองโดยระบอบเจ้าฟ้า มีเจ้าฟ้าประจำเมืองไม่ขึ้นกันเอง แต่มักสมรสเป็นเครือญาติกัน
ต่อมาเมื่อพม่ารบกับจักรวรรดิอังกฤษ ในช่วงรัชกาลที่ 4 ไทยเองคิดฉวยเอาโอกาสนี้เข้ายึดดินแดนส่วนนี้ แต่มุ่งเน้นไปที่ฝั่งตะวันออกของแม่น้ำสาละวินคือฝั่งเมืองเชียงตุง เมืองสาด เมืองยาง หรือฉานตะวันออก มิได้มุ่งยึดฉานเหนือและใต้ เพื่อเอาเป็นรัฐกันชนปักปันดินแดนกับอังกฤษ แต่ตีไม่สำเร็จเพราะฉานเหนือและใต้ส่งกำลังมาช่วยรวมถึงพม่าที่ต้องการรักษาที่มั่นสุดท้ายให้ได้ นั่งจึงเป็นเครื่องการันตีว่าฉานมิเคยอยู่ในอธิปไตยสยาม
ต่อเมื่ออังกฤษยึดพม่าสำเร็จและเนรเทศพระเจ้าสีป่อและพระนางศุภยาลัตไปอินเดีย ช่วงแรกดูเหมือนอังกฤษจะไม่สนใจฉานเท่าใดนัก ทั้งนี้เพราะห่างไกลและเดินทางยากเนื่องจากไม่มีถนนหนทาง จนเกิดการแก่งแย่งอำนาจระหว่างเจ้าฟ้าเมืองยองห้วยกับพระญาติ จึงได้ร้องขอให้ทางอังกฤษเข้ามาเป็นคนกลาง นั่นจึงเป็นการเชิญอังกฤษเข้ามาและเป็นการยอมรับอำนาจอังกฤษที่มีเหนือดินแดนฉาน ซึ่งก็ไม่แปลกเพราะพม่าก็มองว่าฉานเป็นของตนมาแต่เดิมและฉานก็มองว่าพม่าเป็นเจ้าประเทศราช เมื่ออังกฤษชนะพม่าได้เขาก็เป็นเจ้าสูงสุดนั่นเอง
โดยช่วงนั้นอังกฤษก็ยังใส่ใจแต่พม่าอยู่ดีเพราะเจริญกว่า แล้วก็ไม่สู้สนใจความแตกต่างทางชาติพันธุ์ของไท รวมไปถึงดินแดนใกล้เคียงเช่น คะฉิ่น ฉิ่น กะเหลี่ยง ดังเช่นกำหนดให้สื่อสารเป็นภาษาอังกฤษหรือพม่าเท่านั้น ทั้งที่ไทเป็นชนอีกกลุ่มที่มีดินแดนและประชากรไม่น้อยในพม่า และคงเป็นแบบนี้เรื่อยมา
ต่อมาญี่ปุ่นประกาศสงครามมหาเอเชียบูรพา บุกยึดพม่าได้เข้ายึดส่วนของรัฐฉานด้วย โดยฝั่งตะวันออกยกให้ไทยเข้ายึด เมื่อยึดได้แล้วแม้จะยังคงระบอบเจ้าฟ้า แต่ได้ประกาศรวมฉาน คะฉิ่น ฉิ่น และกระเหรี่ยงเป็นหนึ่งเดียวกับพม่า เว้นแต่ฉานตะวันออกเพียงสองเมืองคือเชียงตุงและเมืองปั่นเท่านั้นที่ยกให้สยาม(ตามคำบอกเล่าเจ้านางจันทรา บุตรีเจ้าส่วนไตก์ เจ้าฟ้าเมืองยองห้วยและประธานาธิบดีคนแรกของพม่า)
ในระหว่างนี้เองทหารญี่ปุ่นก็มีเรื่องเล่าลือว่ามักข่มขืนหญิงชาวไทและทำร้ายคนที่คิดช่วย ดังครั้งหนึ่งพยายามบุกเข้าหอหลวงเมืองยองห้วยแล้วตะโกนถามว่ามีหญิงสาวหรือไม่ ตรงนี้เองคิดว่าในเชียงตุง และเมืองอื่นก็คงมีสภาพเดียวกัน
ในระหว่างนี้ย้อนไปสักนิด คือก่อนสงครามมีนายทหารหนุ่มพม่าชื่อร้อยเอกอองซาน คุ้นชื่อไหม เขาคือพ่อนางอองซาน ซุจีนั่นล่ะครับ ที่มีความคิดชาตินิยมจะขับไล่อังกฤษปลดแอกพม่า แต่ถูกตามจับจนหนีไปจีน และถูกกองทัพญี่ปุ่นจับได้ก่อนสงครามมาถึงพม่า ญี่ปุ่นเห็นโอกาสเลยนำตัวไปฝึกร่วมกับพรรคพวก 30 คนสนับสนุนเป็นกองกำลังใต้ดินต่อต้านจักรวรรดิอังกฤษ เมื่อกลับมาชายแดนทางเหนือของไทยก็รวมตัวได้ 3,000 คน เป็นกองทัพสหพันธุ์ต่อต้านฟาสซิสต์ ช่วยญี่ปุ่นรบกับอังกฤษ
แต่กลายเป็นว่าพอญี่ปุ่นยึดได้ ประกาศรวมฉานและดินแดนชนกลุ่มน้อยให้พม่าและให้เป็นอิสระตามสัญญา แต่รัฐบาลก็ถูกคุมจากญี่ปุ่นยิ่งกว่าอังกฤษเสียอีก ตอนนั้นเองอองซานที่เลื่อนข้ามขั้นเป็นพลตรีเลยแอบไปเจรจากับอังกฤษ ให้ช่วยกันไล่ญี่ปุ่น ซึ่งแม้อังกฤษจะระแวงความกลับกลอกของนายพลอองซานแต่ก็เห็นประโยชน์ร่วมกัน จึงตกลงและไล่ออกไปได้ในปี 2488. ภายใต้ข้อตกลงว่าจะให้เอกราชใน 3 ปี หลังสงคราม
แต่ก็ตามคาดนายพลอองซานกลับไปบี้รัฐบาลอังกฤษ ขอเอกราชไวกว่านั้นเมื่อสงครามจบ เพราะมีปัญหาความไม่สงบภายในและเศรษฐกิจที่ตกต่ำ จึงเปิดการเจรจาสันติภาพที่อังกฤษ โดยอังกฤษเชิญตัวแทนเจ้าฟ้าจากรัฐฉานไปด้วย เท่าที่จำได้มีตัวแทน 2 คนคือเจ้าฟ้าเมืองยองห้วยและเจ้าฟ้าเมืองแสนหวีนะครับ แต่มีผู้สังเกตการณ์ในฐานะที่ปรึกษาอีกสองคน คือเจ้าฟ้าเชียงตุงและอีก 1 ท่าน จำไม่ได้จริงๆ
ตอนนั้นล่ะที่ตัวแทนอังกฤษมาคุยกับตัวแทนเจ้าฟ้าในฉานว่าประสงค์เช่นไร ซึ่งได้คำตอบว่าประสงค์จะมีอิสระอยู่บนความเสมอภาพภายใต้สหภาพพม่า...