ฝรั่งไม่มีคำว่ากตัญญู จึงเป็นคนไม่รู้คุณจริงหรือเปล่า?
กตัญญูกตเวที เป็นศีลธรรมที่สำคัญมากในไทย
ผมเรียนมาในโรงเรียนตั้งแต่เด็ก ว่า "กตัญญู" แปลว่า "การรู้คุณ" - "กตเวที" คือ "การตอบแทนบุญคุณ" - สังคมไทยพร่ำสอนเรื่องนี้เราซ้ำๆ
ศีลธรรมของไทยเป็นหลักของการตอบแทน หลักผลของการกระทำ และการชดใช้ ดีตอบแทนดี สิ่งแล้วร้ายเกิดขึ้นตอบแทนการทำเลว
ดังนั้น จึงเป็นเรื่องสามัญว่าเมื่อใครทำสิ่งดีต่อเรา เราต้องตอบแทนเขากลับไป
จีนยิ่งหนักกว่า มีคัมภีร์ชื่อ เซี่ยวจิ้ง 孝 經 เป็นตำราสำคัญของข่งจือ พูดถึงหลักศีลธรรมที่อยู่กับความกตัญญู - ความกตัญญูคือแกนกลางของศีลธรรมแบบขงจือ
ถ้าอ่านนิยายกำลังภายในยิ่งหนัก แทบจะจดบันทึกของการชดใช้บุญคุณความแค้น
ผมคิดว่าตอนที่ชาวตะวันตกปรากฎต่อโลกตะวันออกแรกๆ ผู้คนคงช็อคมากจริงๆ
เนื่องจากคอนเส็ปแบบนี้ไม่มีในหลักศีลธรรมตะวันตก คือศาสนาคริสต์จริงๆ
แล้วสังคมที่ไม่รู้จัก กตัญญู กตเวที มันอยู่มาจนถึงทุกวันนี้ได้ยังไง?
ไม่ใช่ว่าตะวันตกไม่มีหลักศีลธรรมที่เกี่ยวพันธ์กับความสัมพันธ์เช่นนี้ มันมี แต่มองคนละแบบโดยสิ้นเชิง
ผมจะอธิบายวิธีคิดของโลกตะวันตก ให้ทุกคนลองคิดตาม แล้วจะสรุปตอนท้าย
.
.
.
1. "Gift"
Gift คือสิ่งที่ให้ด้วยใจรัก และให้เปล่า ให้เพราะรัก ไม่ใช่สินจ้าง
ในแนวคิดตะวันตก ทุกสิ่งที่เรามีนั้น ไม่ได้มาจากตัวเราเพียงอย่างเดียว แต่เรา "ได้รับ" มา
ต้องเข้าใจรากฐานความคิดก่อน เหมือนกับที่คนไทยมีเรื่องบุญกรรม ฝรั่งมีพระเจ้า
มีคำอธิษฐานว่า "ขอบคุณพระเจ้าที่ทำให้เมล็ดข้าวงอกออกมาจากต้นข้าว" หมายความว่า เราไม่มีทางปลูกข้าวได้ผล ถ้าไม่มีระบบที่พระเจ้าวางไว้
ถ้าเราไม่มีระบบของโลก ไม่มีโอกาส ไม่มีอากาศหายใจ ไม่มีคนอื่นๆ เราไม่มีทาง มีสิ่งที่เรามี
ในศีลธรรมของยุคเอธิส เราอาจจะเรียกสิ่งนี้ว่า โอกาส สังคม จักรวาล หรืออะไรก็แล้วแต่
พระเจ้า (ระบบของโลก จักรวาล ดวง โอกาส) + แรงงานของเรา + สังคม = สิ่งที่เรามี
สิ่งที่เราทำมันเกี่ยวจริงอยู่ แต่มันไม่อาจสมบูรณ์หากปราศจากองค์ประกอบรอบๆ ที่ได้มาเป็น Gift
ทุกอย่างที่เรามีเป็น Gift ความสามารถ โอกาส เวลา สายสัมพันธ์ การพบพาน - ทุกอย่างเป็น Gift ที่มาจากความรักของพระเจ้า
ประเด็นเกี่ยวกับ พ่อ แม่ - ลูก ก็เหมือนกัน
ในไบเบิลเล่าถึงเรื่องของ "คนเป็นหมัน" หลายครั้ง - หมายความว่าลูกเนี่ย ต่อให้อยากมี แต่ถ้าพระเจ้าไม่ให้มีก็ไม่มี - ชีวิตคนต่อให้พ่อแม่อยากให้เกิด ถ้าพระเจ้าไม่ให้เกิดก็ไม่ได้เกิด
ในทางเดียวกัน เราเลือกเองไม่ได้ว่าจะไปเกิดที่ไหน สิ่งนี้ต่างจากวิธีคิดแบบไทย เพราะที่ที่เราอยู่ ขึ้นกับสิ่งที่เราทำในชาติที่แล้ว - แต่สำหรับตะวันตก เราเลือกพ่อแม่ไม่ได้ เราเลือกลูกไม่ได้ พระเจ้าเลือกให้เรา
เราไม่ได้รวยเพราะ เรารวยเองอย่างเดียว บางทีอาจจะเพราะเราเกิดมาในที่ที่ดีด้วย อย่าลืมว่าโอกาส จังหวะ ทั้งหมดเป็น "ของขวัญ"
ลูก เป็น "ของขวัญ" / ในทางเดียวกัน พ่อแม่ ก็เป็น "ของขวัญ" ที่เราได้รับมาจาก "ความรัก"
.
.
.
2. "Thanks"
ในแนวคิดของศาสนาคริสต์ เราไม่มีทางตอบแทนคืนให้กับผู้ที่ให้เราได้
ในไบเบิล ดาวิดเป็นคนเลี้ยงแกะ แต่พระเจ้าเจิมตั้ง พาเขาผ่านเหตุการณ์มากมาย และให้เขาเป็นกษัตริย์
วันหนึ่งดาวิดนึกขึ้นได้ว่าเอาแต่สร้างวังของตัวเอง และเลยอยาก "ตอบแทน" พระเจ้าด้วยการสร้างวิหารให้พระเจ้า
สิ่งที่พระเจ้าทำคือบอกทำนองว่า "เจ้าเนี่ยนะจะสร้างวิหารให้เรา" และบอกว่าไม่ต้องสร้างวิหารให้พระเจ้า แต่พระเจ้าจะตั้งเชื้อสายของดาวิดให้เป็นกษัตริย์อยู่ตลอดไป
ตรงนี้มันเล่นคำนิดหน่อย คือดาวิดบอกว่าจะ "สร้างบ้าน" ให้พระเจ้า ผลคือพระเจ้าบอกว่าไม่ต้อง แล้ว "สร้างบ้าน(ราชวงศ์)" ที่ไม่ใช่แค่ตัวอาคารให้ดาวิด
ดาวิดได้ยินก็ตกใจ (ผมคิดว่าดาวิดน่าจะร้องไห้ด้วย) แล้วร่ายบทกวีออกมา เพื่อสรรเสริญพระคุณของพระเจ้า
ในแนวคือของคริสตศาสนา พระเจ้าคือสิ่งที่สมบูรณ์มากๆ เต็มอยู่แบบอินฟินิตตี้ ไม่มีทางพร่อง ไม่อาจเติมให้มากขึ้น
(ต่อเม้นล่าง)